Petschek Palace

Ten budynek służył jako siedziba dla Gestapo aż do końca okupacji. Wkrótce po inwazji jego właściciel, odnoszący sukcesy bankier handlowy pochodzenia żydowskiego, uciekł z kraju, podczas gdy Gestapo, opierając się na stworzonych wcześniej przez wywiad listach, przetoczyło się przez całą Pragę, aresztując wybitnych intelektualistów, komunistów i innych uważanych za niebezpiecznych dla państwa. Tej jesieni Gestapo przeniosło się do budynku. W mniej więcej tym samym czasie Czesi wzięli udział w fali powszechnych protestów, zwłaszcza tych podczas obchodów Święta Niepodległości i kilka tygodni później, w celu upamiętnienia śmierci Jana Opletala, który zginął podczas starcia z policją 28. października. Z błogosławieństwem Hitlera, reżim Protektoratu rozpoczął brutalną serię represji, najbardziej odczuwalnych w aresztowaniu tysiąca dwustu studentów i zamknięciu czeskich uniwersytetach. Szpiedzy Sicherheitsdienst poinformowali, że większość Czechów postanowiła teraz wziąć na odczekanie i zobaczyć, co będzie. Wielu, zwłaszcza od upadku Francji, kilka miesięcy wcześniej, uważało, że naziści zostaną u władzy na dłużej.

W tej właśnie atmosferze pierwsza fala ochotniczych informatorów zwróciła się do Gestapo. Inaczej niż w poprzednich miesiącach, informatorzy ci pochodzili ze wszystkich grup społecznych  a ich liczba wzrosła wraz z upływem lat. Denuncjacje i strach przed nimi spowijały codzienność w Protektoracie. Małżonkowie podczas rozwodów donosili na siebie. Dla innych motywacją były spory majątkowe i dążenie do władzy. Czasami dzieci zgłaszały nauczycielom niepoprawne politycznie poglądy wyrażane przez rodziców w domu. Inni, w obawie, że Gestapo wie o posiadanych przez nich obciążających informacjach o ruchu oporu, donosili dla zaspokojenia poczucia ratowania samych siebie. Wielu studentów aresztowanych w 1939 roku zostało zwolnionych pod warunkiem, że będą współpracować jako informatorzy Gestapo.

Tak więc, gdy Smíchovský i jemu podobni odegrał kluczową rolę w tworzeniu i utrzymywaniu nazistowskiego reżimu w Pradze, system opierał się na tysiącach oddolnych donosów bezlitośnie zdobywanych przez agentów Gestapo i Sicherheitsdienst. Państwo wkroczyło w sferę prywatną, przykryło codzienność strachem i nieufnością, upełnomocniło najgorsze elementy w społeczeństwie i przebudziło w mieszkańcach Pragi najgorsze cechy.

Innymi słowy, Smíchovský nie był wyjątkiem, choć jego przypadek ukazywał wiele. Ponieważ, jak wynika z jego zeznań i innych dokumentów, on sam i kultura denuncjacji nie tylko osłabiała opór i przyczyniała się do tworzenia miękkiej i posłusznej ludności, lecz odegrała kluczową rolę w mordowaniu praskich Żydów.

Pałac Petschek, 1941, źródło: ČTK.

Tablica upamiętniająca ofiary tortur, narożnik Pałacu Petschek, fot: David Kumermann.

Pałac Petschek dzisiaj, fot: David Kumermann.